İnternette marka varlığı oluşturmanın ilk adımı, çoğu zaman domain (alan adı) kaydıdır. Ancak özellikle tanınmış markalar ve jenerik domain isimleri söz konusu olduğunda, domain uyuşmazlıkları hem Türkiye’de hem de dünyada sıkça gündeme gelmektedir. Yanlış, kötü niyetli ya da marka hakkını ihlal eden bir domain tescili; hem ciddi marka değeri kayıplarına hem de hukuki süreçlere yol açabilmektedir.

Bu yazıda, domain ihtilafı nedir, hangi durumlarda kayıtlı bir domain adına itiraz edilebilir, ICANN – UDRP sistemi, TRABIS ve UÇHS süreçleri ve Türkiye’de uygulanan domain uyuşmazlığı çözüm yollarını detaylı, anlaşılır ve SEO uyumlu şekilde ele alacağız.

Domain Uyuşmazlığı Nedir?

Basitçe ifade etmek gerekirse, domain uyuşmazlığı, bir alan adının:

• Bir marka,
• Ticaret unvanı,
• İşletme adı,
• Kişi adı

ile aynı veya iltibasa (karışıklığa) yol açacak kadar benzer olması ve bu alan adının kötü niyetli şekilde tescil edilmesi/kullanılması sonucu ortaya çıkan uyuşmazlıklardır.

Bu uyuşmazlıklar genellikle:

• Marka haklarının ihlali,
• Alan adının spekülatif / yatırım amaçlı tutulup fahiş fiyatla satılmak istenmesi,
• Rakip firmaya zarar verme amacıyla domain kaydı yapılması

gibi nedenlerle başlar ve ortaya bir domain davası ya da idari uyuşmazlık çözüm süreci çıkar.

Çoğu domain uyuşmazlığı 2 ila 6 ay arasında sonuçlanır; süreç bazen idari tahkim yoluyla, bazen de doğrudan mahkemeler üzerinden yürütülür.

Domain Davaları Neden Genellikle Marka Sahibi Lehine Sonuçlanır?

Uygulamada, domain uyuşmazlığı davalarının önemli bir kısmı marka sahibi lehine sonuçlanmaktadır. Bunun birkaç temel sebebi vardır:

1. Domain sahibi (yatırımcı) çoğu zaman hukuki sürece hazırlıksızdır.
   Pek çok domain yatırımcısı veya “domain avcısı”, alan adı tescili konusunda tecrübeli olsa da, marka hukuku ve UDRP / UÇHS süreçleri hakkında yeterli bilgiye sahip değildir.
2. Marka sahibi şirketler genelde avukatla ve güçlü argümanlarla sürece girer.
   Davacı olan firma veya marka sahibi:
   • Marka tescil belgeleri,
   • Ticari kullanım örnekleri,
   • Uzun yıllara dayanan bilinirlik (tanınmış marka iddiası),
   • Kötü niyeti ispatlayan e-posta yazışmaları ya da fiyat teklifleri
     gibi güçlü delillerle başvurduğu için süreçte önemli bir avantaj elde eder.

Sonuç olarak, kötü niyetli domain tescilleri genellikle marka sahipleri aleyhine sonuçlanmakta; domain ya markaya devredilmekte ya da iptal edilmektedir.

Hangi Durumlarda Kayıtlı Bir Domain’e İtiraz Edebilirsiniz?

Hem uluslararası UDRP (Uniform Domain-Name Dispute-Resolution Policy) kapsamında hem de Türkiye’de TRABIS – UÇHS sistemi içinde, belirli şartlar oluştuğunda kayıtlı bir domain adına itiraz edebilirsiniz. Örneğin:

• Domain adresi, tescilli bir ticari marka ile aynı veya karıştırılma ihtimali yaratacak kadar benzerse,
• Domain, kötü niyetli olarak tescil edilmiş ve kullanılıyorsa,
• Domain sahibi, hiçbir meşru hakka sahip olmadan bu domaini sadece marka sahibine yüksek bedelle satmak amacıyla elinde tutuyorsa,
• Domain, rakip firmanın ticari faaliyetlerine zarar vermek, müşteri trafiğini çalmak veya itibarı zedelemek için alınmışsa,

bu durumlarda domain uyuşmazlığı başvurusu yapılabilir.

Uluslararası Domain Uyuşmazlıkları: ICANN ve UDRP

.com, .net, .xyz, .online gibi gTLD (generic top-level domain) uzantılarında yaşanan domain uyuşmazlıklarında, ICANN tarafından belirlenmiş UDRP politikası uygulanır.

UDRP (Uniform Domain-Name Dispute-Resolution Policy), marka sahipleri ile alan adı sahipleri arasındaki uyuşmazlıkları hızlı ve görece daha düşük maliyetle çözmeyi amaçlayan uluslararası bir idari mekanizmadır.

UDRP Kapsamında Yetkilendirilen Kurumlar

ICANN, UDRP kapsamındaki domain uyuşmazlıklarını çözmek üzere 6 farklı kurumu yetkilendirmiştir. Bunlardan en çok başvuru alanı WIPO olmakla birlikte liste şu şekildedir:

• World Intellectual Property Organization (WIPO) – Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü
• The National Arbitration Forum (NAF) – Ulusal Tahkim Forumu
• The Czech Arbitration Court (CAC) – Çek Tahkim Mahkemesi
• Asian Domain Name Dispute Resolution Center (ADNDRC) – Asya Alan Adı Uyuşmazlık Çözüm Merkezi
• Arab Center for Domain Name Dispute Resolution (ACDR) – Arap Domain Uyuşmazlık Çözüm Merkezi
• National Arbitration Forum (ADR Forum)

UDRP sürecinde;

• Şikayet, genellikle online olarak yapılır,
• Taraflara savunma hakkı tanınır,
• Atanan hakem veya hakem heyeti, delilleri inceleyerek:
  • Domainin devrine,
  • Domainin iptaline,
  • Veya mevcut halde kalmasına karar verebilir.

ccTLD Uyuşmazlıkları: Her Ülkenin Kendi Domain Politikası

.tr, .de, .uk gibi ccTLD (country code Top Level Domain) uzantılarında ise durum farklıdır. Bu uzantılarda:

• Her ülke kendi domain uyuşmazlık çözüm politikasını belirler,
• Çözüm yolları ilgili ülkenin registry (kayıt operatörü) tarafından yönetilir.

Türkiye’de .tr uzantılı domainler için bu sistem TRABIS üzerinden yürütülmekte ve UÇHS (Uyuşmazlık Çözüm Hizmet Sağlayıcı) adı verilen kuruluşlar tarafından uygulanmaktadır.

Türkiye’de Domain Uyuşmazlıkları: TRABIS ve UÇHS

Türkiye’de .tr alan adlarının yönetimi TRABİS (“.tr Ağ Bilgi Sistemi”) tarafından yürütülmektedir. .tr domain uyuşmazlıkları, Uyuşmazlık Çözüm Hizmet Sağlayıcıları (UÇHS) aracılığıyla çözülmektedir.

TRABİS’li yeni “.tr” döneminin henüz çok yeni (aylar seviyesinde) olmasına rağmen, sistem net şekilde yapılandırılmış durumdadır. Şu anda akredite edilmiş iki adet UÇHS bulunmaktadır:

• Bilgi Teknolojileri ve İnternet Güvenliği Derneği (BTİDER)
• TOBB UYUM Arabuluculuk ve Uyuşmazlık Çözüm Merkezi

Bu kuruluşlar, .tr domain uyuşmazlıklarında, mahkemeye gitmeden önce başvurulabilecek hızlı ve uzman çözüm mercileridir.

Hangi Durumlarda UÇHS Başvurusu Yapabilirsiniz?

Türkiye’de “.tr” uzantılı bir domain için aşağıdaki durumlarda UÇHS başvurusu yapılabilir:

• Domainin;
  • Tescilli ticaret veya hizmet markası,
  • Ticaret unvanı,
  • İşletme adı veya
  • Kişi adını taşıdığı hâlde, asıl hak sahibine satma amacıyla tahsis edilmiş olması,
• Domainin satın alınarak,
  • Ticarette kullanılan marka,
  • Ticaret unvanı,
  • İşletme adı veya diğer tanıtıcı işaret sahibinin bu adları kullanmasını engellemek amacıyla tescil ettirilmesi,
• Domainin, ticari rakiplerin işlerine veya faaliyetlerine zarar vermek amacıyla alınmış olması,

gibi açık kötü niyet hallerinde, UÇHS’ye başvurarak .tr domain uyuşmazlığı çözümü talep edebilirsiniz.

UÇHS Başvurusu Nasıl Yapılır?

.tr domain uyuşmazlığı için UÇHS süreci genel olarak şu şekilde işler:

1. Başvuru:
   Şikayetçi, yetkili UÇHS’nin internet sayfası üzerinden başvurusunu doğrudan yapar. Başvuruda:
   • Uyuşmazlık konusu domain,
   • Hak iddia edilen marka/unvan/isim,
   • Kötü niyete ilişkin deliller belirtilir.
2. Duyuru ve Domainin Dondurulması:
   UÇHS, başvuru konusu alan adıyla ilgili internet sayfasında duyuru yapar ve ilgili domain geçici olarak dondurulur. Bu süreçte domain üzerinde (transfer vb.) değişiklik yapılamaz.
3. Hakem veya Hakem Heyeti Atanması:
   UÇHS, başvuruyu değerlendirmek üzere hakem veya hakem heyeti görevlendirir.
4. Savunma Süreci:
   Domain sahibi (davalı taraf) savunmasını sunar; taraflar delillerini sunar.
5. Karar:
   Hakem veya hakem heyeti;
   • Domainin devrine,
   • Domainin iptaline,
   • Veya mevcut sahibinde kalmasına karar verebilir.

UÇHS Ücretleri (Örnek 2022 Rakamları)

Türkiye’de “.tr” domain uyuşmazlıkları için UÇHS ücretleri genel olarak şu şekildedir (örnek 2022 verileri üzerinden):

• Her bir hakem için ücret: 1.000 TL
• UÇHS ücreti: Her bir hakem için belirlenen ücretin yarısı
• Toplam ücret: Hakem ücreti + UÇHS ücreti
• Ücretler, başvuru sırasında şikayetçi tarafından UÇHS’ye ödenir.

Eğer:

• Hakem veya hakem heyeti belirlenmeden önce,
• Taraflar anlaşırsa,
• Ya da şikayetçi şikayetinden vazgeçerse,

hakem ücretleri iade edilmektedir. Böylece gereksiz masraf yapılmasının da önüne geçilmiş olur.

Marka Sahipleri ve Domain Yatırımcıları İçin Öneriler

Marka sahipleri için:

• Marka tescilinizi yaptırın ve mümkün olduğu kadar çok ilgili domain uzantısını (özellikle .com, .com.tr) kendi adınıza kayıt edin.
• Markanızı taşıyan domainleri başkaları almışsa; öncelikle iyi niyetli çözüm (satın alma / uzlaşma) arayın, gerekirse UDRP veya UÇHS yoluna başvurun.
• Süreci mutlaka marka hukuku konusunda deneyimli bir avukat ile yürütün.

Domain yatırımcıları ve girişimciler için:

• Tanınmış markalara çok benzeyen veya birebir aynı domainleri “yüksek fiyata satarım” mantığı ile almak, ciddi domain uyuşmazlığı riskleri taşır.
• Domain yatırımını yaparken; jenerik kelimeler, sektör isimleri, coğrafi terimler gibi daha güvenli alan adlarına odaklanın.
• Her zaman iyi niyetli tescil ve meşru kullanım ilkesini gözetin; aksi hâlde UDRP ve UÇHS süreçleriyle domaininizi kaybedebilir, masraf ve itibar kaybı yaşayabilirsiniz.

Sonuç: Domain Uyuşmazlıklarında Haklarınızı Bilin, Stratejinizi Doğru Kurun

Hem Türkiye’de .tr domain uyuşmazlıkları, hem de dünya genelinde .com, .net gibi gTLD domain ihtilafları, artık oldukça sistematik şekilde çözülebilen süreçlerdir.

• Uluslararası alanda ICANN – UDRP
• Türkiye’de ise TRABIS – UÇHS

mekanizmaları üzerinden; marka sahipleri kötü niyetli domain tescillerine karşı haklarını koruyabilmekte, domain sahipleri de meşru haklarını savunabilmektedir.

Eğer bir domain uyuşmazlığı ile karşı karşıyaysanız, öncelikle durumunuzu net analiz etmeli, haklılık durumunuzu değerlendirmeli ve mümkünse profesyonel hukuki destekle hareket etmelisiniz.